CÂY CỦ ẤU

Cây Củ Ấu là cây thủy sinh thuộc chi Trapa.

Đặc Điểm Phân Bố Của Cây Củ Ấu: là loài cây bản địa ở miền ôn đới Âu-Á và Phi Châu, thường mọc ở vùng nước đọng không quá 5 m sâu. Ở Việt Nam ghi nhận có ít nhất ba loài: ấu trụi (ấu có hai sừng tù, trồng ở Hải Phòng), ấu gai (ấu có hai sừng nhọn, trồng ở Thái Bình), và ấu sừng trâu (trồng ở Phú Thọ).

 

Đặc Điểm Của Cây Củ Ấu:
Cây củ ấu sống dưới nước, mọc ở các ao, đầm. Cây có thân ngắn, lá nổi trên mặt nước và lá chìm dưới nước. Lá nổi có phao ở cuống, lá chìm phiến lá giảm nhỏ chỉ thấy các đường gân. Rễ mọc dưới bùn và trong nước. Hoa màu trắng, mọc đơn độc hay ở nách lá. Quả thường gọi là củ có 2 sừng do các lá phát triển thành. Trong quả chứa một hạt, trong hạt có nhiều bột trắng ăn được.

Củ ấu có 2 giống: ấu gai và ấu trụi, ấu gai quả có 2 sừng nhọn như gai, năng xuất thấp, ấu trụi quả có 2 sừng tù, năng xuất cao. Cây ấu trồng để lấy quả (củ) làm thức ăn cho người hay cho gia súc, lấy lá làm thức ăn xanh, trong y học dùng vỏ quả ấu và cây làm thuốc.

Cây ấu mọc hoang dại hoặc được trồng ở các vùng ruộng nước, ao, đầm, hồ, sông cụt… Cây trồng nhiều nơi trong cả nước. ở miền Bắc, mùa hoa ấu vào các tháng 5-6, mùa quả vào tháng 7-9. Thường thu hoạch khi củ đã thành thục nhưng chưa quá già, vỏ củ màu nâu. Lúc này lá ấu không nằm ngang trên mặt nước như khi củ còn non mà lá nâng lên chếch mặt nước. Thu hoạch lúc này rất dễ vì quả chưa bị rụng xuống nước. Khi củ quá già, vỏ quả màu đen sẫm, cứng như sừng, nếu không thu hoạch sẽ bị rụng xuống bùn.

Công Dụng Của Cây Củ Ấu:
Trong củ ấu có nhiều gluxit, đường glucô, protein. Trong 100g thịt củ ấu có 24g đường, 9mg canxi, 49mg phot pho, 0,7mg sắt, các vitamin A, B1, C, D và men có tác dụng điều trị các bệnh ung thư gan, ung thư dạ dày.

Theo các lương y nước ta, củ ấu có vị ngọt tính mát, có tác dụng bổ mát, giải cảm nắng, giải các chất độc, ăn thì bổ ngũ tạng, no lòng không đói, yên trong bụng và nhẹ mình, chữa rôm sảy, da mặt khô sạm, chữa nhức đầu, choáng váng cảm sốt, chữa loét dạ dày, giải độc rượu…

Trung Quốc đã nghiên cứu và dùng cây ấu chữa bệnh từ lâu đời. Sách “Danh y biệt lục” cổ xưa đã viết: củ ấu tươi vị ngọt, mát, ăn uống có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, trừ phiền, tiêu khát, giải rượu; Còn ăn chín có công hiệu ích khí, kiện tỳ. Trong cuốn “Bản thảo cương mục” cổ có viết: Củ ấu vị ngọt chát, tính bình, có công hiệu ngừng thoát tả, giải độc, tiêu độc, tiêu thũng, thường dùng để chữa bệnh tiêu chảy, kiết lị, đại tiện ra máu, loét dạ dày, trĩ, lòi dom. Kinh nghiệm Trung Quốc cho thấy củ ấu là vị thuốc tốt, thực phẩm ngon, nhưng ăn nhiều sẽ gây trệ khí, do đó những người có u cục ở ngực, bụng không được dùng.