cây cuồng, rau gai, độc lực, cẩm giảng- aralia armata Seem

Cuồng cuồng, hay còn gọi là Đơn châu chấu, đinh lăng gai, rau gai, độc lực, cẩm giảng^[1] hay cẩm ràng (tên khoa học:Aralia armata) là một loài thực vật có hoa trong Họ Cuồng cuồng. Loài này được (Wall. ex G.Don) Seem. mô tả khoa học đầu tiên năm 1868.^[2]

Đơn châu chấu

Còn gọi là cây cuồng, rau gai, độc lực, cẩm giảng

Tên khoa học aralia armata Seem

Thuộc họ Ngũ gia bì Araliaceae

Mô tả: cây nhỏ rất nhiều cành, thân hơi gầy không có lông, trên có những gai cong quặp xuống. Lá to, kép 2-3 lần lông chim, có 9-11 lá chét, có cuống, phiến lá chét hình trứng, nhọn ở đầu, phía cuống hơi tròn, mép có răng cưa, trên những đường gân có những gai nhỏ. Cụm hoa hình chùy tán, nhiều gai, gồm nhiều hoa nhỏ màu trắng vàng nhạt hay xanh nhạt. Nhị 5 bầu hình trứng 5 ngăn, 5 vòi tự do, quả màu đen nhạt dài 3-4mm.

Phân bố: mọc hoang tại nhiều nơi trong nước ta chủ yếu tại các tỉnh miền núi. Thường đào lấy rễ rửa sạch đất cát phơi hay sấy khii mà dùng không phải chế biến gì khác.

Công dụng: trong nhân dân dùng rễ sắc uống và ngậm chữa bệnh ở cổ họng, viêm amidan. Ngày dùng 15-20g.

Cây rau gai còn có tên gọi cuồng, cẩm giàng (Lạng Sơn)… là loại cây nhỏ, cao 1-2m, có thân mảnh, mang nhiều gai cong quắp. Lá lớn, kép lông chim 2-3 lần, có 9-11 lá chét. Hoa nhỏ, màu lục, vàng nhạt. Quả hạch hình tròn, màu đen.

Cây mọc hoang trên các nương rẫy hay ven rừng chủ yếu ở các tỉnh Hòa Bình, Cao Bằng, Lạng Sơn, Tuyên Quang, Hà Giang, Thái Nguyên... Ngoài được dùng làm rau ăn (người dân ở vùng núi thường lấy lá non, chồi non về luộc hay xào ăn như các loại rau khác), cây rau gai còn được sử dụng làm thuốc chữa bệnh. Bộ phận dùng làm thuốc rễ đơn châu chấu, phơi hay sấy khô dùng dần.

Theo Đông y rễ cây rau gai có tác dụng thanh nhiệt, giải độc, tiêu thũng, tán ứ, khư phong trừ thấp. Dùng để chữa viêm amiđan, viêm khớp, vú sưng đau…

Một số bài thuốc theo kinh nghiệm:

Chữa ho do cảm lạnh: Rễ rau gai, vỏ cây khế chua, mỗi vị 20g, sắc với 500ml nước còn 150ml. Uống khi thuốc còn ấm, nên uống trước bữa ăn sáng. Dùng trong 5 ngày.

Chữa đau họng, viêm amiđan: Rễ rau gai 20g, đem sắc với ba bát nước còn một bát, uống và ngậm 2-3 lần/ngày. Dùng trong 5 ngày.

Trị chứng viêm khớp: Rễ rau gai 15g, vỏ cây xà cừ, mặt quỷ mỗi vị 10g, sắc với 600ml nước còn 200ml, chia uống hai lần trong ngày, nên uống sau bữa ăn trưa và tối. Mỗi liệu trình dùng trong 7 ngày.