Đau thần kinh tọa là gì?

Tỷ lệ đau thần kinh tọa tăng ở độ tuổi trung niên, hiếm xảy ra với người mới 20 tuổi và có khả năng bị đau nhiều nhất ở tuổi 50 sau đó giảm dần.

Đau thần kinh tọa

Cụm từ “đau thần kinh tọa” được dùng để mô tả các triệu chứng đau, cảm giác ngứa ran, tê và yếu chạy dọc theo đường đi của dây thần kinh hông to (dây thần kinh toạ) bắt đầu từ phần lưng dưới, di chuyển đến vùng mông và dọc theo bắp, ống chân.

Tỷ lệ bệnh này tăng ở độ tuổi trung niên, hiếm xảy ra với người mới 20 tuổi và có khả năng bị đau nhiều nhất ở tuổi 50 sau đó giảm dần.

Hình: Đường đi của dây thần kinh hông to (gây chứng đau thần kinh toạ)

Triệu chứng đau thần kinh tọa

Dấu hiệu dễ nhận biết nhất là cơn đau bắt đầu từ vùng thắt lưng, sau đó lan xuống vùng mông và mặt sau của chân. Bệnh nhân sẽ cảm thấy khó chịu ở dọc dây thần kinh từ vùng thắt lưng đến mông và mặt sau của đùi và bắp chân.

Cơn đau cũng rất khác nhau, có thể đau nhẹ, đến cảm giác nóng rát hoặc cảm thấy khó chịu tột độ. Một số người có thể cảm thấy tê, ngứa ran, hoặc yếu cơ ở chân hay bàn chân. Cơn đau có thể nặng hơn khi bệnh nhân ho, hoặc hắt hơi, hoặc ngồi lâu. Thông thường, chỉ một bên của cơ thể bị ảnh hưởng.

Đau lưng dưới thường xuất hiện cùng với triệu chứng đau chân, nhưng thông thường đau chân sẽ nặng hơn so với đau lưng.

Những dấu hiệu đi kèm thông thường bao gồm:

• + Đau thắt lưng
• + Bị đau liên tục chỉ một bên mông hoặc chân
• + Đau từ vùng thắt lưng hay sau mông lan xuống dọc dây thần kinh hông to, xuống phía sau đùi, cẳng chân và bàn chân
• + Cảm thấy đau nặng hơn khi đứng hoặc ngồi, đỡ hơn khi nằm hoặc đi lại
• + Cảm thấy đau buốt, có cảm giác như bị đốt
• + Cảm giác bị kim châm, tê hoặc yếu hoặc có cảm giác bị kiến bò ở chân
• + Cảm thấy tê hoặc yếu khi di chuyển chân
• + Cơn đau nặng gây khó khăn cho đi lại hoặc đứng lên
• + Tùy vào vùng thần kinh tọa bị ảnh hưởng mà có hoặc không có cảm giác đau ở bàn chân hoặc các ngón chân

Nguyên nhân gây đau thần kinh tọa

Trái với suy nghĩ của nhiều người, đau thần kinh tọa là một loạt những triệu chứng từ nguyên nhân khác chứ không phải là nguyên nhân gây đau. Do đó, để trị dứt điểm các cơn đau, cần chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây đau thần kinh tọa.

Có 6 vấn đề cột sống thường gặp gây đau thần kinh tọa, đó là:

• + Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng: khối nhân nhầy bên trong đĩa đệm cột sống thoát ra khỏi lớp bao xơ chèn lên rễ thần kinh. Đau thần kinh tọa là triệu chứng phổ biến nhất của một đĩa đệm thắt lưng bị thoát vị.
  
  Xem thêm: Thoát vị đĩa đệm cột sống thắt lưng, nguyên nhân chủ yếu gây đâu thần kinh toạ
• + Thoái hóa đĩa đệm cột sống thắt lưng: thoái hóa đĩa đệm là một quá trình diễn ra tự nhiên do lão hóa. Các đĩa đệm bị thoái hoá và suy yếu khiến cấu trúc liên kết cột sống (các đốt sống liên kết bởi các đĩa đệm) không còn chắc chắn tạo điều kiện cho những dịch chuyển và xê dịch quá mức trong từng vùng cột sống gây kích thích rễ thần kinh và gây đau.
• + Trượt đốt sống: tình trạng các đốt sống trượt lên nhau làm cho các dây thần kinh bị chèn ép, gây đau thần kinh tọa.
• + Hẹp ống sống thắt lưng: tình trạng này thường gây đau do sự thu hẹp của ống tủy sống. Hẹp ống sống thắt lưng có liên quan đến quá trình lão hóa tự nhiên của cột sống, tương đối phổ biến ở người lớn trên 60 tuổi.
• + Hội chứng cơ hình lê (Piriformis): hay còn được gọi là hội chứng “đau ở mông” do một cơ piriformis (trong mông) đè lên dây thần kinh gây đau.
• + Rối loạn chức năng khớp Sacroiliac (khớp nối xương cùng và xương chậu): Sự kích ứng khớp Sacroiliac có thể cũng kích ứng thần kinh L5, gây đau.

Ngoài ra, những yếu tố khác cũng có thể ảnh hưởng, gây đau thần kinh tọa như do mang thai, căng cơ quá mức, u cột sống, nhiễm trùng. Xác định chính xác nguyên nhân gây đau thần kinh tọa mới cho phép có phương pháp điều trị đúng đắn.

Điều trị đau thần kinh toạ

Ở mức độ nhẹ, bệnh có thể tự khỏi, tuy nhiên, bệnh nhân cần gọi liên hệ với bác sĩ nếu các biện pháp tự chăm sóc không làm giảm bớt các triệu chứng, khi cơn đau kéo dài hơn một tuần, hoặc trở nên nặng hơn.

Mỗi đợt bùng phát, cơn đau có thể kéo dài khoảng 6 tuần, bệnh nhân có thể được áp dụng các phương pháp bảo tồn (không phẫu thuật) để giảm đau, ví dụ:

• + Chườm nóng/lạnh
• + Uống thuốc giảm đau
• + Tiêm ngoài màng cứng
• + Tập vật lý trị liệu

Các phương pháp điều trị đau thần kinh tọa

Để điều trị đau thần kinh tọa hiệu quả, cần chẩn đoán chính xác nguyên nhân gây đau

Đau thần kinh tọa là các triệu chứng đau, cảm giác ngứa ran, tê và yếu bắt đầu từ phần lưng dưới, di chuyển đến vùng mông và xuống dây thần kinh hông to ở mặt sau của chân. Tình trạng này cần được điều trị sớm để tránh bệnh trở nên tồi tệ hơn theo thời gian.

Theo tâm lý chung, bệnh nhân sẽ muốn lựa chọn những phương pháp điều trị đau thần kinh tọa không phải phẫu thuật, các bài tập thể dục để tránh tác động quá nhiều đến cột sống. Các phương pháp không phẫu thuật sẽ đồng nghĩa với thời gian điều trị lâu dài, đòi hỏi bệnh nhân cần kiên nhẫn để đạt được kết quả giảm đau tốt nhất. Đối với trường hợp khi cơn đau trở nên trầm trọng, một phương pháp can thiệp khác có thể được để ý đến, đó chính là phẫu thuật. Trong những trường hợp triệu chứng trở nên nghiêm trọng và nguy hiểm, phẫu thuật có thể là cách điều trị đau thần kinh tọa tốt nhất.

Các phương pháp điều trị bảo tồn (không phải phẫu thuật)

Có nhiều phương pháp điều trị không cần phẫu thuật để làm giảm cơn đau do rễ thần kinh bị chén ép. Sự kết hợp hai hay nhiều phương pháp dưới đây thông thường hay được áp dụng trong điều trị sẽ mang lại kết quả tốt hơn.

• + Chườm nóng/lạnh: Đối với những cơn đau cấp tính, túi chườm nóng/lạnh có thể giúp giảm nhẹ con đau chân, đặc biệt là trong giai đoạn đầu. Dùng túi chườm nóng/lạnh khoảng 20 phút và lặp lại sau mỗi 2 giờ đồng hồ. Nhiều người có thể cảm thấy đỡ đau hơn khi dùng túi chườm lạnh trước hoặc ngược lại. Bệnh nhân có thể thay đổi túi chườm nóng/lạnh luân phiên.
• + Thuốc giảm đau: Uống thuốc cũng có thể giúp làm giảm các cơn đau. Các loại thuốc kháng viêm không chứa steroid (như ibuprofen, naproxen, hoặc các chất ức chế COX-2), hoặc steroid có thể giúp làm giảm viêm, một trong những nguyên nhân gây đau thần kinh tọa.
• + Tiêm steroid ngoài màng cứng (tiêm phong bế): Nếu cơn đau thần kinh tọa trở nên trầm trọng, bác sĩ có thể sẽ thực hiện tiêm ngoài màng cứng để giúp giảm viêm. Tiêm ngoài màng cứng khác với uống thuốc vì steroid sẽ được tiêm trực tiếp vào vùng bị đau xung quanh dây thần kinh tọa, giúp giảm viêm, từ đó có thể giảm đau.Tuy nhiên tác động của phương pháp này có xu hướng mang tính tạm thời (giúp giảm đau trong khoảng một tuần cho đến một năm), và không phải đều đáp ứng giống nhau cho tất cả mọi người. Dù vậy, phương pháp này mang lại kết quả giảm đau hiệu quả, từ đó hỗ trợ bệnh nhân tiếp tục thực hiện chương trình tập luyện khác để điều trị đau thần kinh tọa.
  
  
  Hình: Mô tả phương pháp tiêm steroid ngoài màng cứng (tiêm phong bế)
  
  + Vật lý trị liệu: nguyên nhân gây đau thần kinh toạ là do sự thay đổi vị trí, kích thước của các cấu trúc nằm trên đường đi của dây thần kinh hông to (đĩa đệm cột sống, các đốt sống, cơ mông...) dẫn đến sự chèn ép gây viêm rễ thần kinh này. Khi điều trị vật lý trị liệu, người ta dùng các tác nhân vật lý như ánh sáng, nhiệt độ, điện, sóng điện tử, cơ học... để kháng viêm và tăng cường sự phục hồi thần kinh. Điều trị vật lý trị liệu đóng vai trò thúc đẩy khả năng tự hồi phục một cách tự nhiên của cơ thể khi các nguyên nhân gây viêm rễ tiến triển ở mức độ nhẹ. Khi những nguyên nhân này đã ở mức độ nặng, tình trạng bệnh vượt quá khả năng tự phục hồi của cơ thể, lúc này, bệnh nhân cần tới biện pháp can thiệp ngoại khoa như laser, phẫu thuật để giải quyết nguyên nhân gây viêm rễ.

Ngoài những cách trên, phương pháp trị liệu cột sống (Chiropractic), châm cứu, xoa bóp cũng là những dạng điều trị phổ biến giúp bệnh nhân giảm đau.

Can thiệp ngoại khoa

Trong trường hợp cơn đau trở nên trầm trọng hoặc sau 6 – 12 tuần áp dụng các phương pháp bảo tồn mà bệnh nhân vẫn không đỡ đau, can thiệp ngoại khoa cần được xem xét đến. Tùy thuộc vào nguyên nhân và thời gian của đau thần kinh tọa, một trong hai thủ tục phẫu thuật sẽ được xem xét: mổ nội soi hoặc mổ hở.

Điều trị đau thần kinh toạ do thoát vị đĩa đệm bằng laser

Thoát vị đĩa đệm chiếm phần lớn nguyên nhân gây đau thần kinh toạ. Đây là trường hợp vòng bao xơ quanh nhân nhầy đĩa đệm bị nứt khiến khối nhân nhầy lồi ra thậm chí thoát ra bên ngoài bao xơ gây chèn ép lên dây thần kinh hông to (thần kinh toạ) chạy dọc qua đó. Sự chèn ép này gây ra triệu chứng đau thần kinh toạ.