Cam thảo đất - Scoparia dulcis L.

“Cam thảo đất giải độc, tiêu viêm/ Sốt - ho - sởi - lỵ, trị thêm đái đường”.

Cam thảo đất, còn gọi Cam thảo nam, tên khoa học Scoparia dulcis L., thuộc họ Hoa mõm sói - Scrophulariaceae. Người dân Quảng Nam-Đà Nẵng thường gọi cây này là Ngò trời do quả giống hạt ngò.

Để giúp bà con dễ nhận diện thu hái cũng như thuộc lòng tính năng tác dụng, tại các Tuệ Tĩnh Đường, chúng tôi cho phổ biến câu vè làm nhãn thuốc: “Ngò trời giải độc, tiêu viêm/ Sốt - ho - sởi - lỵ, trị thêm đái đường”.

Cam thảo đất có vị ngọt, tính mát; có tác dụng bổ tỳ, nhuận phế, thanh nhiệt, giải độc và lợi tiểu. Đông y thường dùng trị: Cảm cúm, sốt, nóng nhiều, ho khan, ho có đờm; Lỵ trực tràng; Tê phù, phù thũng, giảm niệu. Hoạt chất amellin trong Cam thảo đất có tác dụng điều trị bệnh đái đường, thiếu máu, albumin niệu, ceton niệu, viêm võng mạc, những biến chứng kèm theo đái đường và làm các vết thương mau lành.

Liều dùng 8-12g khô hoặc 20-40g tươi, dạng thuốc sắc. Để tươi chữa ho khan, sao thơm chữa ho đờm và tiêu sưng. Dùng ngoài, ép lấy dịch từ cây tươi trị mụn nhọt, lở ngứa, eczema. Nước hãm lá Cam thảo đất dùng làm thuốc súc miệng và ngậm chữa đau răng. Có thể dùng thay Cam thảo để chữa sốt, say sắn, giải độc cơ thể.

Dưới đây là một số bài thuốc dùng chỉ một vị Cam thảo đất:

- Trị cước khí phù thũng (hai chân phù nề, ứ nước): Cam thảo đất 40g, Đường đỏ 40g. Sắc uống trước bữa ăn, ngày 2 lần.

- Phòng trị ma chẩn (ban sởi): Cam thảo đất sắc uống thay trà, uống liên tục 3 ngày.

- Trị trẻ em can hỏa (nóng gan) phiền nhiệt: Cam thảo đất tươi 20g, thêm đường cát, cho nước sôi vào chưng cách thủy uống.

- Trị thấp chẩn (eczema), mụn rộp: Cam thảo đất tươi giã vắt nước xoa ngoài.

- Trị trẻ em cảm sốt, viêm ruột, tiểu không thông: Cam thảo đất 20-40g, sắc uống.

- Trị ho do phế nhiệt: Cam thảo đất 40-80g, sắc uống.

- Trị viêm họng: Cam thảo đất tươi 160g, giã vắt nước hòa mật ong ngậm nuốt dần.

- Trị đơn độc (mụt nhọt): Cam thảo đất tươi 80g, một tí muối ăn, cùng giã nát, sắc uống.

Và Cam thảo đất phối hợp dược liệu khác:

- Ung thư sinh phù thũng: Cam thảo đất 50g, Xích tiểu đậu (đậu đỏ) 30g, Long quỳ 30g, Đại táo 10g. Sắc uống ngày một thang.

- Mụn nhọt: Cam thảo đất 20g, Kim ngân hoa 20g, Sài đất 20g. Sắc uống ngày một thang.

- Dị ứng, mề đay: Cam thảo đất 15g, Ké đầu ngựa 20g, Kim ngân hoa 20g, Lá mã đề 10g. Sắc uống ngày một thang.

- Sốt phát ban: Cam thảo đất 15g, Cỏ nhọ nồi 15g, Sài đất 15g, Củ sắn dây 20g, Lá trắc bá 12g. Sắc uống ngày một thang.

- Tiểu tiện không thông: Cam thảo đất 15g, Hạt mã đề 12g, Râu ngô 12g. Sắc uống ngày một thang.

- Ho: Cam thảo đất 15g, Lá bồng bồng 10g, Vỏ rễ cây dâu 15g. Sắc uống ngày một thang.

- Cảm cúm, nóng ho: Cam thảo đất tươi 30g, Diếp cá 15g, Bạc hà 9g, sắc uống. Có thể phối hợp với Rau má, Cỏ tranh, Sài hồ nam, Mạn kinh, Kim ngân, Kinh giới.

- Lỵ: Cam thảo đất 15g, Lá mơ lông 15g, Cỏ seo gà 20g. Sắc uống ngày một thang. Hoặc dùng Cam thảo đất, Rau má lá rau muống, Địa liền, mỗi vị 30g, sắc uống.