Mallo lutus barbattus Muell.etArg- Cây tiên phong

Cây tiên phong

Còn gọi  là :- Pắc bủng, Bục bục, tiếng Nùng ;

                    -Cám lợn. Bông bét,  tiếng Tày ;

                    - Ba soi .Cây tiên phong, tiếng Kinh

                    - Cây lá Ngõa Kok po hou, tiếng Lào

 Thuộc họ thầu dầu

 Tên khoa học:  Mallo lutus barbattus Muell.etArg

  A  Mô tả cây : Cây  tiên phong là cây nhỡ ;cao chừng1,5 -2m . Cành non có nhiều lông màu vàng nhạt, lá mọc so le, phiến lá hình tim,đầu lá dài nhọn, phía cuống tròn hay thẳng góc với cuống , mép nguyên hay thành 3 thùy cắt không sâu dài rộng khoảng 15-20cm. Khi còn non mặt dưới có lông màu nâu nhạt ( Như cám lợn ) khi lá chuyển sang già mặt lá nhẵn màu trắng vàng, cuống lá dài phủ lông trắng vàng

  Mùa hoa vào tháng 4,5 ở miền Bắc, mùa quả vào tháng 8,9  hoa khác gốc, mọc thành bông đầu cành hay kẽ lá ( hoa tự bông đuôi sóc ). Hoa đực nhỏ và dài hơn hoa cái bông hoa dài 15- 25 cm. Quả có lông cứng to và dài ( đường kính quả 1-1,5 cm ) hạt màu đen, nhỏ chỉ lớn hơn đầu đinh ghim một chút

 B Phân bố và chế biến

  Cây tiên phong mọc hoang khắp miền bắc nước ta (Thời kỳ năm 1979- 1981 ) Tôi sống ở Lào cai nhân dân trên này gọi là cây ba soi chỉ biết chặt về làm củi , cây này còn trồng sen kẽ vào nương chè cho nó có bóng mát. Cây này khi phát nương song thường mọc ở bìa nương , đồi ( Cây tiên phong ) Khi sắp có giông có bão cây này tự lật lá khi đứng xa trông màu trắng lúc này trời sắp có giông bão,( kinh nghiệm thực tế )

  Một số dân tộc ít người lấy hạt cây này ép lấy dầu đặc thắp đèn hay làm nến

C Thành phần hóa học

 Chưa thấy có tài liệu nghiên cứu, sơ bộ ta thấy cây tiên phong người ta lấy hạt ép  ra lấy dầu làm sáp ,nến

 D Công dụng và liều dùng

 Theo Giáo sư Đỗ Tất Lợi thì thấy nhân dân Nghệ An, Hà Tĩnh  , Lào dùng hạt ép ra để thắp đèn làm sáp . Còn tại Trung quốc người ta có dùng cây này có tên khoa học là:   Mallotus JaponicusMaell,etArg . Với tên địa phương là Đã ngô đồng , Dã đồng . Vỏ cây này được dùng chữa nôn mửa , còn có tác dụng sát trùng , nấu cao dán lên nhọt có tác dụng vỡ mủ và lên da non. Gần đây người ta còn lấy vỏ cây này có tác dụng tiêu hóa, dùng  chữa đau dạ dầy và loét đại tràng có kết quả

Kinh nghiệm bản thân tôi

- Sau khi học hỏi và ứng dụng vài năm nay thấy có kết quả tốt cho bệnh nhân viên loét dạ dầy tá tràng  , đại tràng ,ăn uống chậm tiêu rối loạt tiêu hóa ,

 - Khi đi rừng lấy cây này ta chỉ chặt đến gần đến gốc( để lại gốc và quả hạt sau này còn tái sinh ) và thu toàn bộ thân cây cành cây . Khi cây bằng cổ tay bắp tay là tốt nhất lấy về ta phải thái ngay phơi nắng nhẹ hoặc phơi âm can tốt nhất tránh nắng trực tiếp , gần khô ta mang sao sém cạnh là dùng được

 -1 Chữa đau dạ dầy hành tá tràng đại tràng :

 Khi dùng ta cho vào thang thuốc hay uống độc vị Tiên phong , còn khi dùng thang thuốc ta cho vào 15 gam , khi uống một vị ta cho vào ấm đun một vốc tay , thuốc có vị hơi chát sau hơi ngọt

 Nhiều gia đình gặp khó khăn về kinh tế tôi chỉ bán cho một vị Tiên phong uống 1 tuần đã thấy đỡ uống  hàng tháng mới khỏi . Bản thân tôi làm thuốc tôi thường kết hợp với các bài thuốc chữa đau dạ dầy hành tá tràng, đại tràng thì kết quả rất cao ( khi kết hợp thang thuốc ta cho 15gam )

2 - Khi phụ nữ mới sinh đẻ ta cho uống Tiên phong 20 gam Na rừng 20 gam đun hay hãm nước  uống thay nước chống hậu sản cho phụ nữ mới sinh đẻ

-  Là người sống ở Yên thế mấy chục năm trời tôi đã học được bài thuốc từ một cụ người Tày nay cụ đã mất ,khi đen ra ứng dụng thấy rất có hiệu quả và cũng chưa thấy vị thuốc này có phản ứng. Hiện tại tôi thường xuyên pha nước uống bằng 2 thứ là chính cho gia đình và người  dân đến khám chữa bệnh  được uống đều thấy và khen ngon

-Cũng tại Yên thế trước đây nghành thú y chưa phát triển tôi đã gặp và khi ấy chưa biết cây Tiên phong này chữa bệnh đã thấy người dân tộc dùng bột lông của quả cây này về rắc vào chỗ có dòi trâu chỉ cần một lúc dòi từ trong nhọt tự khắc chui ra hết do vậy có ngườ còn gọi cây dòi trâu , khi dòi ra hết thì vết thương rất mau khỏi .

 3 Kinh nghiệm của lương y trong Huyện Hội: -  Khi bị miệng nôn chôn tháo lấy vài búp của cây Tiên phong cho vào tay xoa sạch lông cho vào miệng nhai nhỏ chiêu nước uống hoặc lấy lá cây Tiên phong sao vàng hạ thổ sắc uống chữa đau bụng đi ngoài ( cần nghiên cứu)

Trên đây là những kinh nghiệm mà bản thân tôi đã học được  bài thuốc từ cây Tiên phong của một lương y dân tộc Tày nay tôi mang kinh nghiệm trao đổi và để các nhà nghiên cứu tìm hiểu thêm để mang ra ứng dụng rộng dãi phục vụ sức khỏe của nhân dân !