Ngũ vị tử

Ngũ vị tử là vị thuốc làm từ hạt của một loại dây leo sống nhiều năm dài từ 5-7m, phân bố trên các vùng núi cao như Sa Pa, Lào Cai. Quả của Ngũ vị tử mọc theo chùm, khi chín có màu đỏ rất đẹp.

Cây thuốc Ngũ vị tử

Sở dĩ vị thuốc này có tên là Ngũ vị tử là bởi vì phần vỏ và thịt có vị chua ngọt, phần hạt có vị đắng, mặn và cay. Tổng cộng 5 vị chua – đắng – ngọt – cay – mặn  nên gọi là Ngũ vị tử. Trong Ngũ hành Mộc – Hỏa – Thổ – Kim Thủy, ngũ vị Chua – Đắng – Ngọt – Cay – Mặn có sự liên hệ với 5 cơ quan chính yếu trong cơ thể (ngũ tạng) là Tâm – Can -Tỳ – Phế – Thận. Và điều kỳ diệu ở đây là Ngũ vị tử là một trong rất ít những vị thuốc trong Đông y có thể bổ khí cho cả ngũ tạng này.

Vị thuốc Ngũ vị tử thường dùng trong các bài thuốc bổ Khí

Tác dụng dược lý:

• Có tác dụng trợ tim, giúp tăng lực bo bóp của cơ tim, tăng   tuần hoàn máu. Chính điều này giúp Ngũ vị tử có tác dụng hiệu quả trong điều trị huyết áp thấp và suy nhược.
• Có hiệu quả trong điều trị trầm cảm ở bệnh nhân tâm thần.
• Có tác dụng bảo vệ, chống độc hại cho tế bào gan rất tốt. Trong Ngũ vị tử có chứa Lignan có tác dụng làm giảm tổn thương gan trong trường hợp viêm gan virus mạn tính. Ngũ vị tử dùng để điều trị viêm gan mạn tính có hoạt độ Transaminase huyết thanh cao, tổn thương gan, giúp hồi phục chức năng gan, làm giảm ALT huyết hanh nhanh và tăng khả năng giải độc trong cơ thể.
• Ngũ vị tử có hoạt tính chống đông máu trong thử nghiệm in vitro. Lignan từ Ngũ vị tử có hoạt tính đối kháng với yếu tố hoạt hóa tiểu cầu, yếu tố này có vai trò trong nhiều tác dụng trên người như điều hòa huyết áp ( huyết áp hạ thì làm tăng lên và ngược lại), tăng độ thấm mao mạch, viêm cấp, hen suyễn, loét dạ dày, sốc do độc tố, dị ứng da.
• Thuốc có giá trị như Nhân sâm vì có chất kích thích (adaptogen) có tác dụng tăng sức dẻo dai, tăng sức đề kháng cho cơ thể,nâng cao huyết áp, cải thiện trí lực, tăng sức làm việc, tăng thị lực, cải thiện sự hấp thu của cơ thể.
• Tác dụng hưng phấn hô hấp rõ, hóa đàm và giảm ho.

Có chứa Gamma Schizandrin có tác dụng ức chế sự hợp thành DNA của tế bào ung thư.
Theo y học cổ truyền:
Ngũ vị tử có tính ấm, có tác dụng bổ nguyên khí, rất hữu hiệu điều trị chứng khí hư như:

• Hụt hơi, nói yếu, các chứng hen suyễn, ho do Phế khí hư.
• Hoạt tinh, mộng tinh, sinh lý kém, liệt dương do Thận khí hư
• Tiêu chảy, tiêu lỏng thường xuyên do Tỳ khí hư
• Ra mồ hôi nhiều, đau tức hông sườn do can khí hư

 Tim đập loạn, hồi hộp, mất ngủ do tâm khí hư. Các bài thuốc có Ngũ vị tử: 1. Trị chứng bất lực ở nam giới:
Dùng 500g Ngũ vị tử nghiền nhỏ, mỗi ngày uống 3 lần, mỗi lần 1g cùng với rượu. Kiêng dùng thịt heo, cá, tỏi và giấm.
2. Trị ho lâu ngày không dứt:
Lấy 15g Ngũ vị tử, 5g Cam thảo, 6g Ngũ bội tử, 6 g Phong hoa tiêu. Nghiền nhỏ, dùng ngậm mỗi ngày.
Hoặc dùng 32g Ngũ vị tử, 12g lá Trà xanh phơi khô, nghiền nhỏ, mỗi ngày uống 8g với nước ấm.
3. Trị cơ thể suy nhược, huyết áp thấp, ra nhiều mồ hôi, chóng mặt, ngủ kém:
Bá tử nhân 60g, Bán hạ khúc 60g, Nhân sâm 30g, Ngũ vị tử 30g, Ma hoàng căn 30g, Bạch truật 30g, Mẫu lệ 30g. Tất cả tán nhỏ, uống ngày 2 lần, mỗi lần từ 4-8g.
4. Trị đi tiêu lỏng kéo dài, sáng sớm đi tiêu lỏng, tiêu hóa kém, viêm đại tràng mạn
Phá cố chỉ 16g, Ngũ vị tử 8g, Nhục đậu khấu 6g, Ngô thù du 4g. Tán bột, sắc nước gừng và táo vo viên bằng hạt ngô. Mỗi ngày uống 20-30 viên.